พระตรีมูรติ (อังกฤษ: Trimurati, Trinity, สันสกฤต: त्रिमूर्ति)
คือ การอวตารรวมของพระเป็นเจ้าสูงสุดทั้งสามองค์ในศาสนาพราหมณ์ อันได้แก่ พระพรหม (ผู้สร้าง) พระนารายณ์ (ผู้ปกป้องรักษา) และ พระอิศวร (ผู้ทำลาย) โดยพระตรีมูรตินั้นถือเป็นสัญลักษณ์ของมหาเทพสูงสุดของศาสนาพราหมณ์ยุคใหม่
ส่วนคำว่า ตรีมูรติ มาจากภาษาสันสกฤต ตรี และ มูรติ ตรี หมายถึง สาม มูรติ หมายถึง รูปแบบ ตรีมูรติ หมายถึง รูปแบบทั้งสามหรือรูปแบบของพระผู้เป็นเจ้าทั้งสามพระองค์ อันประกอบไปด้วย พระพรหม พระวิษณุ พระศิวะ เป็นหลักสำคัญในศาสนาพราหมณ์ หากมองตามหลักปรัชญาสามารถหมายถึง พระผู้สร้าง พระผู้รักษา และพระผู้ทำลาย หรือสามารถเปรียบได้กับหลักธรรมที่ว่า เกิดขึ้น คงอยู่ และ ดับไป
ตรีมูรติ (Dattatreya) มาจากคำว่า ตรี หมายถึงสาม และคำว่า มูรติ หมายถึงรูปแบบ ดังนั้นคำว่า ตรีมูรติ จึงหมายถึง รูปแบบของพระผู้เป็นเจ้าทั้งสามพระองค์ ประกอบด้วย พระพรหม พระวิษณุ พระศิวะ เป็นหนึ่งในลัทธิที่สำคัญในศาสนาพราหมณ์ หากมองตามหลักปรัชญาคือ พระผู้สร้าง พระผู้รักษา และพระผู้ทำลาย เปรียบได้กับหลักธรรมที่ว่า เกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป...
พระพรหม+พระวิษณุ+พระศิวะ = พระทัตตาเตรยะ = พระตรีมูรติ
การกำเนิด 'พระตรีมูรติ' ก็มีกล่าวกันไว้หลายตำแหน่งต่างๆกัน และมักจะเข้าใจว่าพระตรีมูรติเป็นภาครวมทั้งสามพระองค์ในร่างเดียวกัน เรียกว่า ทัตตาเตรยะ (Dattatreya) คำว่า ทัตตา (Datta) หมายถึง การมอบให้พระผู้เป็นเจ้าทั้งสามพระองค์ ส่วนคำว่า เตรยะ (treya) หมายถึง ผู้เป็นบุตรแห่งฤาษีอัตริหรือเตรยะ อันเป็นอวตารของมหาเทพทั้งสามพระองค์ บ้างก็กล่าวว่าคือองค์พระนารายณ์ สำหรับเรื่องเล่าเกี่ยวกับพระตรีมูรติความเดิมมีอยู่ว่า....
ตราบหนึ่งมีฤาษีนามว่า 'อณิมาณฑวย' (อะ-นิ-มาน-ดับ-วยะ) กำลังนั่งสมาธิบำเพ็ญตบะอยู่นั้น ได้มีโจรกลุ่มหนึ่งกำลังหนีเจ้าหน้าที่ผ่านมาทางนั้นพอดี แต่ฤาษีอยู่ในฌานสมาธิจึงไม่ยอมปริปากพูดใดๆ ทำให้เจ้าหน้าที่คิดว่าฤาษีเป็นโจรเสียเอง จึงได้จับตัวมาลงโทษและถูกเจ้าเมืองสั่งประหารชีวิต โดยการเสียบตรีศูลไว้บนยอดเขาแห่งหนึ่งแต่ฤาษีขณะนั้นยังไม่ตาย

ระหว่างนั้น นางศีลวตี ภรรยาที่ซื่อสัตย์ต่อสามีชื่อ 'อุครศรวัส' กำลังแบกสามีให้ขี่คอตนเอง และกำลังเดินทางผ่านเขาลูกนั้นพอดีเพื่อจะหานาง อนุสูรยา ซึ่งเป็นเพื่อนรักกัน ประกอบกับวันนั้นมีฝนตกหนักทำให้เดินทางลำบาก สามีที่รักของนางจึงกล่าวโทษฤาษี (อณิมาณฑวย) หาว่าเป็นตัวต้นเหตุทำให้ฝนตก เมื่อฤาษีได้ยินเข้า ก็ไม่พอใจ แม้กำลังจะใกล้ตาย แต่ก็ไม่วายที่จะสาปแช่ง ให้ศีรษะของอุครศรวัสแตกเป็นเจ็ดเสี่ยงยามใด ที่พระอาทิตย์ขึ้น นางศีลวตีได้ยินคำสาปเข้า ก็ไม่ยอมให้สามีเป็นเช่นนั้น จึงได้ตั้งจิตอธิษฐานขอไม่ให้พระอาทิตย์ขึ้นอีกเลย ซึ่งคำอธิษฐานได้บังเกิดผลทำให้พระอาทิตย์ไม่ขึ้น จึงเดือดร้อนกันไปทั่วทั้งสามโลก ความแจ้งไปยัง พระพรหม พระศิวะ พระนารายณ์ แต่ก็ไม่สามารถจะช่วยใดๆได้ เว้นแต่ว่าขอให้นางศีลวตีถอนคำอธิษฐานนั้นเสีย ดังนั้น ทั้งสามพระองค์จึงได้เสด็จไปหานางอนุสูยาก่อน เพื่อให้นางไปขอร้องนางศีลวตีถอนคำอธิษฐานอีกครั้ง ในระหว่างไปพบนางอนุสูยานั้น สามีนางคือ 'อรตี' ไม่อยู่บ้าน โดยทำทีว่าขออาหารจากนางอนุสูยา นางยินยอมทำตามที่ร้องขอ แต่มีเงื่อนไขอยู่ว่านางจะต้องจัดอาหารให้โดยปราศจากอาภรณ์ เหมือนหนีเสือปะจรเข้ เพราะว่าหญิงใดเปลื้องอาภรณ์ต่อหน้าผู้อื่นที่ไม่ใช่สามี ย่อมได้ชื่อว่าเป็นผู้ไม่ซื่อสัตย์ แต่นางไม่อยากผิดคำมั่นสัญญา อีกทั้งคำร้องขอที่แปลกประหลาดนี้ไม่ใช่คนธรรมดาแน่นอน ซึ่งอาจเป็นกลลวงอะไรสักอย่างได้ เมื่อได้เล็งเห็นเช่นนั้น นางจึงนึกถึงสามี และอธิษฐานที่นางได้กระทำไป ไม่ได้เป็นสิ่งยั่วยวนหรือกามราคะใดๆ เมื่อทั้งสามพระองค์ร้องขอออกมาว่า 'โอ้มาตา โปรดให้อาหารแก่เราเถอะ' ประโยคนี้ทำให้นางตัดสินใจคิดเสียว่าทั้งสามพระองค์คือ บุตรของนาง ด้วยความเมตตานางจึงเปลื้องอาภรณ์ออก ทันใดนั้นพระผู้เป็นเจ้าทั้งสามพระองค์ ก็กลับกลายร่างเป็นทารกน้อยทั้งสาม นางอนุสูยาจึงให้น้ำนมและอาหารจนอิ่มหลับไป

เมื่อสามีของนางอนุสูยากลับมาเห็นเข้าและรับทราบเรื่องราวทั้งหมด จึงได้เข้าไปดูและปลุกขึ้นมาเพื่อชื่นชม แต่แล้วปรากฎว่า ทารกน้อยกลับกลายร่างเป็นพระผู้เป็นเจ้าทั้งสามดังเดิม พระองค์ทรงสรรเสริญนางที่มีความเมตตา และร้องขอให้นางอนุสูยาไปบอกนางศีลวตี เพื่อขอให้ถอนคำอธิษฐานนั้นเสีย โดยที่สามีนาง (อุครศรวัส) จะไม่ตาย นางศีลวตีเมื่อรับรู้เรื่องราวจึงยินยอมโดยดี ทั้งสามพระองค์จึงตรัสถามนางอนุสูยาว่าต้องการขอพรสิ่งใด นางทูลขอให้พระผู้เป็นเจ้าทั้งสามพระองค์ เกิดเป็นบุตรของนางในภายภาคหน้า ทั้งสามพระองค์จึงได้ประทานพรตามคำขอ โดยที่พระนารายณ์เกิดเป็นพระทัตตาเตรยะ พระศิวะเกิดเป็นทุรวาสัส และพระพรหมเกิดเป็นพระจันทร์

คติคนไทยที่มีต่อพระตรีมูรติเป็นอย่างไร'
แต่ที่เป็นที่น่าสังเกตว่าคนไทยส่วนใหญ่มักจะเชื่อกันว่า พระทัตตาเตรยะ หรือ พระตรีมูรติ ไม่ว่าจะเป็นร่างเดียว หรือแยกร่างเป็นพระผู้เป็นเจ้าทั้งสามพระองค์ก็ตาม ความศรัทธาที่มีต่อพระองค์ ได้สืบทอดผ่านกันมาหลายยุคหลายสมัย จนได้รับเทิดทูน กลายเป็นสัญลักษณ์ใหม่ของการประทานความรัก และความสมหวังให้มวลมนุษย์ตราบเท่าจนทุกวันนี้
บทสวดพระตรีมูรติ
สามารถสวดบูชาพระตรีมูรติด้วยมนต์บูชาเทพทั้งสามแยกกัน คือ
พระพรหม พระวิษณุ พระศิวะ
โดยสวดทั้งสามพระองค์แยกกัน สามารถเรียงท่านใดขึ้นก่อนก็ได้
ซึ่งบทสวดบูชาเทพแต่ละองค์มีแนะนำในหน้าต่อไปนี้
พระพรหม , พระวิษณุ , พระศิวะ
หรือเลือกสวดมนต์สำหรับบูชาพระตรีมูรติโดยเฉพาะดังต่อไปนี้...
สามารถเลือกสวดบทใดบทหนึ่ง หรือสวดหลายๆ บทร่วมกันได้
1. โอม ทัตตาเตรยะ นะมะฮา
2. โอม ศรี สัตกุรุ ทัตตาเตร ยายะ นะมะฮา
3. โอม ศรี ชยะ คุรุ ทัตตะ นะโม นะมะ
4. โอม ทัตตาเตรยะ วิดมาเฮ / อะตรี ปุตรายะ ดีมาฮี
ตันโน ทัตตะ ประโจตยาต
5. โอม สารวะ อะพาระทะ นาศายะ / สารวะ ปาปะ หะรายะ ชะ
เดวา เดวายะ เดวายะ / ศรี ทัตตาเตรยะ นะโมสตุเต
6. คุรุพรหมมา คุรุวิษณุ คุรุเทโว มเหศวรา
คุรุสักชัท ปรพรหมมา / ทัศไมศรี คุรุเว นะมะฮา
7. โอม ชยะ ลาภาธิขะรา ศรี ทัตตะสัตวัม
หริ โอม ตัต สัต ชยะ คุรุทัตตา โอม
8. สารวะ อาปะราทะ นาศายะ
สารวะ ปาปะ หะรายะ ชะ
เดวา เดวายะ เดวายา
ศรี ทัตตาเตรยะ นะโม สตุเต
9. โอม ศรี ปรพรหมมา ศรี ปรมัทมะเน นะมะฮา
อุบัตติ สิทธิ ประลายะ กะรายะ พรหมมา
หะริหะรายะ ตะรุปุนาทะมานา
สารวะ เกาธุกา นิธาระศายะ ธาระศายะ
ทัตตะเตรยา นะมะฮา
ตันธระ มันธระ สิทธิ คุรุ สวาหะ

พระตรีมูรติ ที่อยู่หน้า Central World (เวิลด์เทรด) นั้น
แท้จริงแล้วไม่ใช่พระตรีมูรติ
แต่เป็น พระปัญจมุขี (พระศิวะ 5 เศียร)
ผู้สร้าง ผู้บวงสรวง และผู้จัดตั้งนั้นเข้าใจผิด จัดสร้างอย่างผิด
เพราะไม่มีพระตรีมูรติในตำราหรือคำภีร์ไหนที่มี 5 เศียรเลย
พระตรีมูรติที่ถูกต้องจะต้องมี 3 เศียรเท่านั้น จึงขอให้ผู้ศรัทธาเข้าใจ ณ ที่นี้ด้วย
คณะพราหมณ์ นักบวชและบัณฑิตชาวอินเดีย นักโบราณศาสตร์ ผู้รู้จริงในเรื่องตำนานเทวปกรณ์จำนวนมากมายได้ยืนยันเช่นเดียวกัน
การไหว้สักการะเทวรูป พระศิวะ 5 เศียร แต่ดันไปขอพรหรือระลึกถึง พระตรีมูรติ นั้น ทำให้การขอพรไม่ได้ผลเต็มที่ตามคาดหวัง
วิธีปฏิบัติที่ถูกต้องคือ ให้ไหว้เทวรูปหน้าเซ็นทรัลเวิลด์นั้นๆแล้วสวดมนต์ขอพรถึง พระศิวะมหาเทพ จะถูกต้องที่สุด
'พระตรีมูรติ' นั้นเป็นถึงเทพเจ้าที่ ยิ่งใหญ่ที่สุด เพราะมีศักดิ์สูงสุดในศาสนาพราหมณ์
เนื่องจากเป็นการรวมกันของมหาเทพที่ยิ่งใหญ่ถึง 3 พระองค์ด้วยกัน คือ พระพรหม พระวิษณุ พระศิวะ
ลำพังมหาเทพทั้ง 3 นี้ แต่ละพระองค์ ก็ประทานพรแก่ผู้ทำความดีได้ ทุกประการ อยู่แล้ว
การที่ทั้ง 3 ท่านได้มารวมพระวรกายกันเป็นหนึ่งเดียว ก็ยิ่งมีอานุภาพประทานพรได้กว้างและลึกยิ่งขึ้น
ดังนั้น ผู้ที่เข้าใจผิดพากันกล่าวกันว่า 'พระตรีมูรติ' เป็นเพียงเทพเจ้าผู้ประทานความสมหวังในด้าน 'ความรัก' เท่านั้น
ถือเป็นการไม่ให้เกียรติ และเป็นการลบหลู่ ดูถูกเทวานุภาพของ 'พระตรีมูรติ' เลยทีเดียว
แท้จริงแล้วพระองค์มีพลังมากมายกว่าที่หลายๆคนคาดคิด หากขอพรด้วยความตั้งมั่นและประพฤติตนเป็นคนดีแล้ว
พระตรีมูรติ ผู้ยิ่งใหญ่ สามารถให้พรผู้ศรัทธาได้มากกว่าที่จะคาดถึงได้

เรียบเรียงโดย ลูกสาวพ่อ